Isa ka ba sa mga taong nahihirapan sa pagsasalita o paggawa ng pangugusap na may panghalip sa wikang Filipino? O kaya naguguluhan kung paano ito buuin?
Manatili at sabay-sabay nating alamin at pag-aralan ang isa sa mga bahagi ng pananalita, ang panghalip.
Talaan ng Nilalaman
Ano ang Panghalip
Ang panghalip o pronoun sa wikang Ingles ay ang uri ng salita na inihahalip o pamalit sa isang pangngalan na nagamit na sa isang pangungusap o talata. Ito ay bahagi ng pananalita na ginagamit upang maiwasan ang paulit-ulit na pagbanggit ng isang pangngalan. Mayroong pitong (7) uri ang panghalip.
Uri ng Panghalip
Ang pitong uri ng panhalip ay panghalip na panao, pananong, panaklaw, pamatlig, pamanggit, paari at panghalip na patulad.
Panghalip na Panao
Ang panghalip na panao o personal pronoun sa Ingles ay ginagamit na pamalit sa mga pangngalan na pangtao. Ito ay may tatlong anyo at tatlong panauhan. Ang tatlong panauhan ay ang mga sumusunod:
Mga Panauhan sa Panghalip na Panao
Ang mga panauhan sa panghalip na panao ay unang panauhan, ikalawang panauhan at ikatlong panauhan.
Unang Panauhan
Ang unang panauhan ay tumutukoy sa taong nagsasalita. Halimbawa nito ang mga salitang ako, ko, kita, tayo, natin, atin, kami, at namin .
Ikalawang Panauhan
Ang pangalawang panuhan naman ay tumutokoy sa taong kinakausap. Halimbawa nito ang mga salitang ikaw, ng, mo, iyo, kayo, ninyo, at inyo.
Ikatlong Panauhan
Ang ikatlong panauhan ay tumutukoy sa taong pinag-uusapan. Halimbawa nito ang mga salitang niya, kanya, sila, nila at kanila.
Kailanan ng Panghalip na Panao
Mayroong tatlong kailanan ang panghalip na panao. Ito ay isahan, dalawahan at maramihan.
Isahan
Ito ay ginagamit kung ang pangngalang pangtao na binabanggit ay isa lang. Ang ako, ko, akin ay para sa unang panauhan. Ikaw, ka, mo, at iyo naman para sa pangalawang panauhan. Siya, niya, at kanya naman para sa pangatlong panauhan.
Dalawahan
Ito naman ay ginagamit kung ang binabanggit na pangngalan ay dalawang tao lamang. Ito ay ang kita at tayo para sa unang panauhan. Kayo at inyo para sa pangalawang panauhan. At sila at nila/kanila para sa pangatlong panauhan.
Maramihan
Ito naman ay ginagamit para sa maramihan o grupo ng tao. Tayo, kami, amin, atin, natin ay para sa unang panauhan. Kayo, inyo, ninyo naman para sa pangalawang panauhan. Sila, nila, kanila naman para sa pangatlong panauhan.
Mga Halimbawa ng Panghalip na Panao
Upang mas lalo mong maintindihan ang ating aralin, narito ang mga halimbawa ng panghalip na panao na ginagamit sa mga pangungusap.
- Si Anna ay may kapatid na tatlong babae at dalawang lalaki. Siya ay may kapatid na tatlong babae at dalawang lalaki.
- Si Christopher at Richard ay kabilang sa stage play sa kanilang paaralan. Sila ay kabilang sa stage play sa kanilang paaralan.
- Para sa atin naman itong ginagawa natin kaya tapusin nalang natin ito.
- Hindi ko naman siya pinabayaan habang siya ay lumalaki.
- Sa akin nalang muna siya titira habang inaayos pa ang kanilang bahay.
- Nakikita ko talaga ang lungkot sa kanyang mga mata.
- Hindi ka nag-iisa sa laban na ito.
- Huwag mo naman akong iwan dito.
- Hindi niya inalintana ang init ng panahon.
- Sa kanya pa rin daw siya uuwi kahit pagkatapos ng nangyari sa kanila noong isang linggo.
- Sa iyo nakasalalay ang buhay ng kanyang anak.
- Kami na ang bahala sa bahay habang wala kayo.
- Tayo nalang ang magsabi sa kanya sa nangyari.
- Kayo na ang bahala sa mga gamit dito sa paaralan.
- Ibinibigay ko na sa inyo itong sasakyan ko.
- Huwag ninyo akong alalahanin sapagkat malakas pa naman ako.
Panghalip na Pananong
Ang panghalip na pananong ay ginagamit na panghalili sa pangngalan sa patanong na paraan. Ito din ay tinatawag na interrogative pronoun sa Ingles. Ito ay madalas makikita sa simula ng tanong.
Dalawang Uri ng Panghalip na Pananong
Ang panghalip na pananong ay may maaaring isahan o maramihan.
Isahan
Ito ay kinabibilangan ng mga salitang ano, alin, kanino, sino, magkano, kailan, at saan.
Maramihan
Sa maramihan naman, ito ay inuulit-ulit laman tulad ng anu-ano, alin-alin, ilan-ilan, kani-kanino, sinu-sino, magka-magkano, kai-kailan, at saan-saan.
Mga Halimbawa ng Panghalip na Pananong
Upang mas lalo mong maintindihan ang ating aralin, narito ang mga halimbawa ng panghalip na pananong na ginagamit sa mga pangungusap.
- Alin sa mga prutas ang pinakamatamis?
- Saan kaya pumunta ang kanyang nanay?
- Magkano kaya ang kanyang sasakyan?
- Kanino mo sinasabi ang iyong mga hinanakit sa mundo?
- Ano kaya ang kanyang kurso?
- Sino ang kumuha ng saging sa lamesa?
- Kailan kaya titigil ang ulan?
- Anu-ano ang mga subject na kinuha mo ngayong semester?
- Alin-alin sa mga tanim ang gusto mong ilagay sa iyang hardin?
- Ilan-ilan kaya kanyang kukuning prutas?
- Kani-kanino ka ba sasama kung pupunta kayo sa dagat?
- Sinu-sino sa inyo ang may mataas na marka?
- Magka-magkano kaya ang binebenta nya sa kanyang tindahan?
- Kai-kailan kaya siya pupunta sa lungsod sa susunod na buwan?
- Saan-saan kaya sila pumunta noong nandito pa ang anak niya?
Panghalip na Panaklaw
Ito naman ang panghalip na hindi tiyak o walang katiyakan. Tinatawag itong indefinite pronoun sa wikang Ingles. Ito ay may pahiwatig na pangsaklaw o pangsakop sa kaisahan, dami o kalahatan ng pangngalan na tinutukoy.
Ito ay mula sa salitang ‘saklaw’ na ibig sabihin ay pangsakop kaya’t ito ay may pahiwatig na pangsaklaw. Ang mga halimbawa ng salitang nagpapahiwatig ng pangsaklaw ay: bawat isa, sinuman, alinman, saanman, anuman, ilan, at lahat.
Mga Halimbawa ng Panghalip na Panaklaw
Upang mas lalo mong maintindihan ang ating aralin, narito ang mga halimbawa ng panghalip na panaklaw na ginagamit sa mga pangungusap.
- Bawat isa sa kanila ay mayroong sekretong tinatago.
- Walang sinuman ang nabubuhay para sa sarili lamang.
- Alinman sa mga aso ay pwede mong dalhin basta ito ay bakunado.
- Saanman kayo dadalhin ng panahon ay babalik pa rin kayo sa inyong pinanggalingan.
- Anumang gawin ninyo ay nakatingin ang Diyos sa inyo.
- Ilan lang sa kanila ay may libro para sa kanilang klase kaya hindi rin makakapagturo ng maayos ang kanilang guro.
- Lahat ng estudyante ay may dalang kwaderno para sa kanilang pagsusulit.
Panghalip na Pamatlig
Ang panghalip na pamatlig ay ginagamit na panghalili sa ngalan ng tao, bagay at iba pa na tinuturo. Tinatawag itong demonstrative pronoun sa wikang Ingles.
Uri ng Panghalip na Pamatlig
May apat na uri ang panghalip na pamatlig. Ito ay pronominal, pahimaton, patulad at panlunan.
Pronominal
Ito ay pamalit laman sa mga pangngalan na ayaw nang ulit ulitin pa. Kabilang sa pronominal na panghalip na pamatlig ay ang ito, nito, dito, iyan, niyan, diyan, iyon, roon, at doon.
Pahimaton
Ito ay humahalili sa mga pangngalan na itinuturo o tinatawag ng pansin. Kabilang dito ay ang eto o heto, ayan o hayan, at ayun o hayun.
Patulad
Ito ay ginagamit sa pagpapahayag ng pagkakatulad. Kabilang dito ay ang mga salitang ganito, ganyan o ganiyan, at gayon o ganoon.
Panlunan
Ito naman ay panghalili sa pook na kinaroroonan. Kabilang dito ay ang mga salitang nandito o narito, nandiyan o nandyan, nariyan, naroon, at nandoon.
Mga Halimbawa ng Panghalip na Pamatlig
Narito ang mga halimbawa ng mga pangungusap na may panghalip na pamatlig:
- Ang pagsusulit na ito ay para sa mga estudyante ng Filipino 4A.
- Dito ninyo pwede kunin ang inyong marka para sa semester na ito.
- Iyan na pala ang hinihintay mong mga kaklase.
- Kinukuha na nito ang kaniyang anak mula sa paaralan.
- Ikaw ba ang kumuha niyan?
- Diyan niya kinuha ang halaman para sa kanyang hardin.
- Iyon ang nararapat gawin para sa kanila.
- Pupunta kami roon sa makalawa.
- Doon nalang tayo umupo para walang disturbo.
- Eto na naman yung lalaki sa kanto.
- Ayan ka na naman sa iyong mga dahilan.
- Ayun yung tao na kumuha ng mangga sa kanilang bakuran.
- Ganito katahimik kung walang batang naglalaro sa labas.
- Ganyan talaga kapag mayroon kang problema.
- Ganoon lamang kanyang pagkadismaya noong nalaman nya ang nangyari sa kaniyang pamilya.
- Nandito na ang mga bagahe ngunit wala pa rin ang aking pinsan.
- Nandyan na ang eroplano na kanyang sinakyan galing Manila.
- Nariyan na ang tao na iyong hinihintay.
- Naroon lamang siya noong may pera pa sila.
- Nandoon lang pala ang gulay na kanyang hinahanap.
Panghalip na Pamanggit
Mula sa salitang ‘banggit’, ang panghalip na pamanggit ay ginagamit na tagapag-ugnay ng dalawang pananalita o kaisipan. Ito ay tinatawag na relative pronoun sa wikang Ingles. Ang mga sumusunod ay ang mga panghalip na pamanggit: umano o diumano, ani, daw, at raw.
Mga Halimbawa ng Panghalip na Pamanggit
Ang mga sumusunod ay mga halimbawa ng pangungusap na may panghalip na pamanggit.
- Ang sabi niya umano sa kaniyang mga kasama ay pwede silang magdaldalan habang nasa trabaho.
- Diumano’y nakuha na nila ang kanilang bonus.
- Ani niya’y nakuha laman siya dahil may tumulong sa kaniya.
- Sabi daw ni Aurora na siya ay matutulog muna.
- Siya na raw ang bahala sa lahat ng kanilang bayarin sa bahay.
Panghalip na Paari
Ang panghalip na paari ay nagsasaad ng pag-aari at inihahalili sa pangngalan ng nagmamay-ari ng bagay. Ito ay tinatawag na possessive pronoun sa wikang Ingles.
Sa panghalip na ito, may mga bagay na dapat mong tandaan. Una, wala dapat itong ‘sa’ sa unahan. Halimbawa, huwag mong sabihin na “Ang pluma na ito ay sa , kanya.” Sa halip ay sabihin mong, “Ang pluma na ito ay kanya.”
Pangalawa, hindi dapat ito sinusundan ng pangngalan. At pangatlo, dapat lagi itong nakikita sa bahaging panaguri o pagkatapos ng panandang ‘ay’ at sa unahan ng pangungusap kung walang ‘ay’.
Uri ng Panghalip na Paari
May dalawang uri ang panghalip na paari. Una ay ang isahan. Ito ay kinabibilangan mga salitang iyo, akin, at kanya. At ang pangalawa ay ang maramihan. Ito naman ay kinabibilangan ng mga salitang amin, atin, inyo, at kanila.
Halimbawa ng Panghalip na Paari
Ang sumusunod na mga pangungusap ay may halimbawa ng panghalip na paari.
- Iyo na ang papel na iyan.
- Akin na ang libro na hindi mo na ginamit dahil kailanganin ko.
- Sa kanya sila kumukuha ng lakas para sa kanilang araw-araw na gawain.
- Sa amin sila nagsasabi ng kanilang mga hinanakit sa buhay.
- Ang puno ng mangga na nasa lupain na iyan ay atin.
- Nasa inyo na ang desisyon kung kukuha kayo o hindi.
- Sinabi ko na sa kanila ang mga bagay na gusto kong sabihin.
Panghalip na Patulad
Ang panghalip na patulad ay ginagamit sa paghahambing, pagkukumpara, at pagtukoy ng mga salita, gawain, bagay, o kaisipan. Ang mga halimbawa nito ay ganoon, ganito, at ganyan.
Mga Halimbawa ng Panghalip na Patulad
Basahin ang mga halimbawa ng mga pangungusap na may panghalip na patulad.
- Ganoon lamang ang kanyang pagkalungkot noong sinabihan siya sa tunay na nangyari.
- Ganito dapit ang ginawa niya at hindi sana siya nasama sa gulo.
- Ganyan din ang ginawa ko noong ako’y estudyante pa lang.
Mga Natutunan Natin Tungkol sa Panghalip
Sa pagkakataong ito, alam mo na ang mga iba’t-ibang uri ng panghalip, paano at kailan ito gagamitin. Natutunan mo rin ang mga halimbawa nito.
Sabay-sabay nating alalahanin ang ating mga natutunan tungkol sa paksa.
Ang panghalip ay isang salita o mga salita na ginagamit upang ipanghalili sa pangngalang tinutukoy. Mayroon itong pitong uri.
Ito ay ang panghalip na panao, panghalip na pananong, panghalip na panaklaw, panghalip na pamatlig, panghalip na pamanggit, panghalip na paari, at panghalip na patulad. Ang panghalip na panao ay ginagamit sa paghalili sa pangngalang pangtao.
Ito ay may tatlong anyo; ang isahan, dalawahan, at maramihan. Meron din itong tatlong panauhan. Ang unang panauhan ay tumutukoy sa nagsasalita. Ang pangalawang panauhan naman ay tumutukoy sa kinakausap. At ang pangatlong panauhan ay tumutukoy sa pinag-uusapan.
Ang panghalip na pananong naman ay ginagamit na panghalili sa pangngalan sa patanong na paraan. Ito naman ay may dalawang klase. Ang pananong na isahan at ang pananong na maramihan.
Ang panghalip na panaklaw naman ay ang uri ng panghalip na hindi tiyak o walang katiyakan.
Ang panghalip na pamatlig naman ay ginagamit na panghalili sa pangngalan na tinuturo. Ito naman ay may apat na uri. Ang pamatlig na pronominal, pahimaton o panawag pansin, patulad, at panlunan.
Ang panghalip na pamanggit naman ay ginagamit sa panghalili sa sa pag-uugnay ng dalawang salita o kaisipan.
Ang panghalip na paari ay ginagamit na panghalili sa pangngalan na nagmamay-ari. Ito naman ay may dalawang uri. Ang panghalip na isahan at ang panghalip na maramihan.
Ang ang panghuli, ang panghalip na patulad ay ginagamit na panghalili sa pangngalan na inihahambing o ikinukumpara sa ibang pangngalan.
Sana ay marami kayong natutunan sa aralin na ito. Maiibsan na ang inyong paghihirap o pagkakalito kung paano gumawa ng isang pangungusap o talata sa wikang Filipino. Huwag mahiya kung nahihirapan. Magpatulong sa may alam o magbasa ng libro at artikulo sa internet.
Magtulungan upang tayong lahat ay matutunan at mahalin ang wikang Filipino!
Basahin ang iba pang aralin: Pang-ukol, Pang-angkop, Sanaysay, Maikling Kwento, Tagalog Pick Up Lines, Pangatnig, Bahagi ng Pananalita