Ang elehiya ay isang uri ng panulaan na naglalayong magbigay pugay sa isang tao o bagay na nawala o namatay. Sa ganitong uri ng tula, nagkakaroon ng pagpapahalaga sa alaala ng yumaong minamahal at nagpapakita ng damdaming dulot ng pagkawala nila.
Sa blog post na ito, susuriin natin ang kasaysayan at katangian ng elehiya, mga halimbawa mula sa Pilipinas, at kung paano maaring gamitin ang elehiya upang makapagbigay ng ginhawa sa ating pighati.
Talaan ng Nilalaman
Ano ang Elehiya?
Ang elehiya ay isang uri ng panulaan na naglalayong magbigay pugay sa isang tao o bagay na nawala o namatay. Ito ay karaniwang ginagamit upang ipahayag ang lungkot, pighati, at pagmamahal sa yumaong minamahal, at upang bigyang-parangal ang kanilang mga alaala.
Ang elehiya ay maaaring magsilbing isang instrumento sa pagluluksa at paggaling ng mga naiwan, sa pamamagitan ng pagpapahayag ng kanilang mga damdamin at pagbibigay-kahulugan sa karanasan ng pagkawala. Sa panitikang Pilipino, ang elehiya ay tinatawag na “pananangis” o “tagulaylay.”
Kasaysayan
Ang elehiya ay may malalim na mga ugat na nagmumula sa iba’t ibang kultura at tradisyon. Ang salitang elehiya ay mula sa salitang Latin na “elegia” na nangangahulugang “tula ng pighati o lungkot.” Ang elehiya ay nagsimula sa sinaunang Gresya, kung saan ito ay isang uri ng tula na inihahandog sa mga yumao o mga diyos na may kaugnayan sa kamatayan.
Sa kalaunan, naging popular ang elehiya sa panahon ng Romano, kung saan ito ay ginamit bilang isang paraan upang ipahayag ang mga damdamin ng pighati at pagluluksa.
Sa panitikang Pilipino, ang elehiya ay tinatawag na “pananangis” o “tagulaylay.” Ang tradisyon ng elehiya sa Pilipinas ay mayaman at nagmumula sa sinaunang panahon, kung saan ang mga katutubo ay gumagawa ng mga tula upang alalahanin ang kanilang mga minamahal na yumao.
Katangian
Ang elehiya ay may iba’t ibang katangian. Ang sumusunod ang ilan sa mga ito:
- Pagpapahayag ng Lungkot at Pighati: Ang elehiya ay nagpapahayag ng lungkot at pighati na nararamdaman ng mga naiwan dahil sa pagkawala ng isang minamahal na tao o bagay. Ito ay naglalayong maipahayag ang mga emosyon na nauugnay sa pagluluksa at pagdadalamhati.
- Paggunita at Pagpaparangal: Isa sa mga pangunahing layunin ng elehiya ay ang paggunita at pagpaparangal sa yumaong minamahal. Sa pamamagitan ng elehiya, maibabahagi ng mga naiwan ang mga alaala, kwento, at aral mula sa buhay ng namayapa.
- Pagbubulay-bulay sa Buhay at Kamatayan: Madalas na ginagamit ang elehiya upang pag-isipan ang mga katanungan at isyu na nauugnay sa buhay at kamatayan, tulad ng kahulugan ng buhay, ang katotohanan ng kamatayan, at ang kahalagahan ng pag-alaala sa mga yumao.
- Porma at Estilo: Ang elehiya ay maaaring sumunod sa tradisyunal na porma ng tula, tulad ng mga saknong at tugma, o maaari ring lumikha ng mas malikhaing estilo.
Elemento ng Elehiya
Ang elehiya ay isang uri ng tula na nagpapahayag ng damdamin ng kalungkutan o pagdadalamhati dahil sa pagkamatay ng isang tao. Ang mga elemento ng elehiya ay tema, tauhan, kaugalian o tradisyon, wikang ginagamit, simbolo at damdamin:
- Tema – Ito ang pangunahing kaisipan o mensahe na nais iparating ng tula.
- Tauhan – Ito ang mga taong kasangkot sa tula, maaaring sila ay mga tauhan sa kwento o mga taong binabanggit sa tula.
- Kaugalian o Tradisyon – Sa pamamagitan ng elehiya, maaaring masalamin ang mga kaugalian o tradisyon na may kaugnayan sa pagdadalamhati at pagluluksa.
- Wikang ginagamit – Maaaring magpakita ang elehiya ng pormal o di-pormal na wika. Ang pormal na wika ay naghahatid ng mahahalagang kaisipan o kaalaman sa makaagham at lohikal na paraan samantalang ang di-pormal na wika ay karaniwang ginagamit sa pang-araw-araw na usapan.
- Simbolo – Maaaring gumamit ang elehiya ng simbolo upang ipahiwatig ang isang kaisipan o ideya.
- Damdamin – Tumutukoy ito sa emosyong nakapaloob sa tula at nagpapakita ng kalungkutan at pagdadalamhati.
Mga Halimbawa ng Elehiya
Elehiya ay isang uri ng panitikang Filipino na nagpapahayag ng damdamin ng kalungkutan, pagluluksa, o pagdadalamhati sa pagpanaw ng isang tao. Ang elehiya ay maaaring maging tula, awit, o anumang anyo ng panitikan na naglalarawan ng pagluluksa.
Sa Iyong Alaala
Sa dapit-hapon ng buhay mo’y nalagutan,
Ang sinag ng araw sa iyong mata’y kumupas,
Mga alaala, tangan-tangan sa paglisan,
Sa walang hanggan, ngayon ay tahimik na.
Sa gitna ng gabi, ang ulan ay lumuha,
Mga bituin sa langit ay nagsindi’t gumabay,
Sa iyong paglalakbay, patungo sa katahimikan,
Kami’y naiwan, sa dilim ay nakikisabay.
Ang iyong ngiti, parang sinag ng umaga,
Mga salita mong puno ng pag-asa’t pagsinta,
Sa aming puso’t isipan ay mananatili,
Tulad ng malalim na bakas ng kahapon.
Sa pagluha ng langit, sa aming pagdadalamhati,
Pahinga na, kaibigan, sa piling ng Lumikha,
Ang iyong paglisan ay hindi ang wakas,
Sa aming mga puso, iyong alaala’y magpakailanman.
Sa paglipas ng panahon, ang sakit ay maglalaho,
Mga alaala mo’y magiging liwanag sa aming landas,
Elehiya’y huling pagpupugay sa iyong paglisan,
Sa iyong alaala, kami ay magpapatuloy, buong pusong umaasa.
Elehiya sa Kamatayan ni Kuya
Ang elehiyang ito ay nagmula sa Bhutan at isinalin ni Pat V. Villafuerte.
Hindi napapanahon! Sa edad na dalawpu’t isa, isinugo ang buhay
Ang kanyang malungkot na paglalakbay na hindi na matanaw
Una sa dami ng aking kilala taglay ang di- mabigkas na pangarap
Di maipakitang pagmamahal At kahit pagkaraan ng maraming pagsubok
Sa gitna ng nagaganap na usok sa umaga
Maniwala’t dili panghihina at pagbagsak!
Ano ang naiwan!
Mga naikuwadrong larawang guhit, poster at larawan,
Aklat, talaarawan at iba pa.
Wala nang dapat ipagbunyi
Ang masaklap na pangyayari, nagwakas na
Sa pamamagitan ng luha naglandas ang hangganan, gaya ng paggunita
Ang maamong mukha, ang matamis na tinig, ang halakhak
At ang ligayang di- malilimutan.
Walang katapusang pagdarasal
Kasama ng lungkot, luha at pighati
Bilang paggalang sa kanyang kinahinatnan
Mula sa maraming taon ng paghihirap
Sa pag-aaral at paghahanap ng magpapaaral
Mga mata’y nawalan ng luha, ang lakas ay nawala
O’ ano ang naganap,
Ang buhay ay saglit na nawala
Pema, ang immortal na pangalan
Mula sa nilisang tahanan
Walang imahe, walang anino at walang katawan
Ang lahat ay nagluksa, ang burol ay bumaba, ang bukid ay nadaanan ng unos
Malungkot na lumisan ang tag-araw
Kasama ang pagmamahal na inialay Ang isang anak ng aking ina ay hindi na makikita
Ang masayang panahon ng pangarap.
Mga Paliwanag sa Elehiya sa Kamatayan ni Kuya
Ang elehiya na ito ay binubuo ng apat na saknong na nagpapahayag ng pagluluksa at damdamin ng may-akda tungkol sa pagpanaw ng kanyang kuya. Narito ang paliwanag ng bawat saknong:
Saknong 1
Sa unang saknong, ipinapakita ng may-akda ang kalungkutan sa maagang pagkawala ng kanyang kuya sa edad na dalawampu’t isa. Inilarawan niya ang kanyang kuya bilang isang taong may hindi pa nagagawang mga pangarap at hindi pa maipakitang pagmamahal. Nais din iparating ng may-akda ang pagtataka sa kung bakit napakabilis ng pagpanaw ng kuya sa kabila ng maraming pagsubok na pinagdaanan.
Saknong 2
Sa ikalawang saknong, inilalarawan ng may-akda ang mga bagay na naiwan ng kanyang kuya, tulad ng mga larawan, aklat, at iba pang alaala. Ipinapahayag din ng may-akda ang pagwawakas ng masaklap na pangyayari at pagtanggap sa kanyang pagkawala. Binanggit din ang mga katangian ng kuya tulad ng maamong mukha, matamis na tinig, at halakhak na hindi malilimutan.
Saknong 3
Sa ikatlong saknong, ipinapakita ng may-akda ang kanyang pagdarasal at pagpapahayag ng lungkot, luha, at pighati bilang paggalang sa kinahinatnan ng kanyang kuya. Inilalarawan din ang mga paghihirap na pinagdaanan ng kuya sa pag-aaral at paghahanap ng magpapaaral. Nabanggit din na ang lakas at luha ay nawala dahil sa pagpanaw ng kuya.
Saknong 4
Sa ikaapat na saknong, tinatawag ng may-akda ang kanyang kuya bilang “Pema,” na maaaring isang palayaw o alias. Inilarawan din ang paglisan ng kuya na walang imahe, anino, at katawan, at ang kalungkutan na dulot nito sa pamilya.
Nagpapahayag din ng damdamin ang may-akda tungkol sa pagkawala ng pagmamahal na inialay ng kuya at ang hindi na pagkikita ng isang anak ng kanilang ina. Sa huling linya, binabanggit ang masayang panahon ng pangarap na hindi na maibabalik dahil sa pagpanaw ng kuya.
Elehiya Kay Ram ni Pat Villafuerte
Kung ang kamatayan ay isang mahabang paglalakbay
Di mo na kailangang humakbang pa
Sapagkat simula’t simula pa’y pinatay ka na
Ng matitigas na batong naraanan mo
Habang nakamasid lamang
Ang mga batang lansangang nakasama mo
Nang maraming taon.
Silang nangakalahad ang mga kamay
Silang may tangang kahon ng kendi’t sigarilyo
Silang may inaamoy na rugby sa madilim na pasilyo.
Sa pagitan ng maraming paghakbang at pagtakbo
Bunga ng maraming huwag at bawal dito
Sa mga oras na nais mong itanong sa Diyos
Ang maraming bakit at paano
Ay nanatili kang mapagkumbaba at tanggaping ikaw’y tao
At tanggapin ang uri ng buhay na kinagisnan mo.
Buhay na hindi mo pinili dahil wala kang mapipili.
Buhay na di mo matanggihan dahil nasa mga palad mo
Ang pagsang-ayon, ang pagtango at pagtanggap
Bilang bagong ama ng lima mong nakababatang kapatid.
Ay, kaylamig ng sementadong mga baytang
Ng gusali ng finance at turismo
Habang pinatnubayan ka ng bilog na buwan
At nagkikislapang mga bituin sa pagtulog mo.
At bukas, at susunod na mga bukas, tulad ng maraming bukas
Iyon at iyon din ang araw na sasalubong sa iyo.
Nakangiti ngunit may pait
Mainit ngunit may hapdi
May kulay ngunit mapusyaw
Paulit-ulit, pabalik-balik
Pabalik-bai, paulit-ulit
Ang siklo ng buhay na kinasadlakan mo.
At isang imbensyon ang iyong nalikha
Kayraming sa iyo ay lubusang humanga.
Mula sa teoryang laba-kusot-banlaw-kula-banat,
Napapaputi mo ang nag-iisang polong puti
Sa tulong ng mga dahon.
Napapaunat mo ang nag-isiang polong puti
Sa ibabaw ng mga halaman.
Napapabango mo ang nag-iisang polong puti
Sa patak ng alcohol.
Laba-kusot-banlaw-kula-banat.
Laba-kusot-banlaw-kula-banat.
Laba-kusot-banlaw-kula-banat.
At habang hinahanap mo ang nawawala mong ama
Upang may mahingan ka ng pambili ng libro
O magsabit ng mga medalya sa dibdib mo
Kayrami naming naging ama-amahan mo.
Habang ang iyong ina’y nag-aalok ng kendi’t sigarilyo
Upang may maiapabaon sa iyo
Kayrami naming naging ina-inahan mo.
Habang namimighati ka sa harap ng kapatid mong
Pinaslang sa Aristocrat,
Kayrami naming naging kuya-kuyahan mo.
Habang naghahanap ka ng mga taong kakaibiganin
Upang magbahagi ng iyong karanasan
Kayrami naming naging kaibigan mo.
Sa PNU sumibol ang mga bagong ate mo.
Sa PNU nalikha ang mga bagong kuya mo.
Sa PNU nabuo ang bagong pamilya mo.
Ay, ang uniporme pala’y napapuputi ng mga dahon
At napauunat ng mga halaman;
Ay, ang kalam ng sikmura pala’y napabubusog
Ng pagtakam at pag-idlip;
Ay, ang pagbabasa pala’y may hatid-tulong mula sa poste ng Meralco
Habang nakatayo ka’t tangan ang libro;
Ay, ang sakit pala’y napagagaling
Ng magdamag na paglimot;
Ay, ang paliligo pala’t paggamit ng banyo
Ay may katumbas na piso;
Ay, ang pangungulila pala’y nahahawi
Ng pag-awit at pagsulat.
Umaawit ka’t sumusulat
Sumusulat ka’t umaawit.
Habang ang titik na nalilikha’y
Walang himig ng harana
Walang tinig ng kundiman
Walang indayog ng oyayi.
At ang mundo mo’y nabago ng pag-ikot
Ikot pakaliwa, ikot pakanan
Ikot paitaas, ikot paibaba
Ikot papaloob, ikot papalabas
Pangalan mo’y parang bulaklak na humahalimuyak
Simbango ng pabango mong iwiniwisik
Sa katawan mong walang pilat
Binabanggit-banggit saan mang lugar
Sinasambit-sambit ng mga guro’t mag-aaral.
Ilang bituin s alangit ang hinangad mong sungkutin
Ilang saranggola sa ulap ang ninais mong maangkin
Kung ang mga bituin sana’y di nagkulang ng kinang at ningning
Sana, kahit kometa’y ilalatag ko’t sa mga palad mo’y aking ihahain
Kung ang saranggola sana’y di dinagit ng hangin
Sana guryon itong sabay nating bubuuin.
Ay, wala na.
Tuluyan nang naglaho ang kinang at ningning ng mga bituin.
Tuluyan nang humalik sa lupa ang saranggolang dinagit ng hangin.
Sa paglalakbay mo,
Ang naiwan sa amin ay isang blangkong papel
Di naming matuldukan upang mapasimulan ang isang pagguhit.
Di naming maguhitan upang maitala ang maraming katanungan.
Di namain matanong upang hingan nang kalinawan.
Sana, sa paglalakbay mo’y makahuli ka ng mga sisiw
Sana, sa paglalakbay mo’y may matanggal na piring
Sana, sa paglalakbay mo ay may timbangan kang maaangkin.
At kapag natupad ito
Kaming mga nakasama mo
Kaming mga nagmahal sa iyo
Ay lilikha ng bagong himno ng paglalakbay
Isang himnong ang mga titik ay kalinisan ng puso
Isang himnong may himig ng pananagumpay
Dahil para sa amin,
Ikaw ang himno
May puso kang malinis
Kaya’t dito sa lupa’y ganap kang nagtagumpay.
Sa kabilang buhay, ikaw pa rin ang magtatagumpay.
Elehiya Para Kay Lola
Ilang taon na nga ba ang nakakaraan?
Nang huling masilayan ng sandaigdigan
Isang anghel na ipinagkaloob ng kalangitan,
Matamis nitong ngiting walang bahid ng karumihan,
Mga matang tila nangungusap
Na laging nakadarama ng sakit at hirap,
Busilak na kaloobang handang tumulong sa iba
Handang ibigay ang lahat kahit sa sarili’y wala nang itira.
Tunay ngang malayo na ang nalakbay
Bago tuluyang sa ami’y humiwalay
Ngunit kay dami pa ring pag-aalinlangang naiwan
Mga pagsisising ‘di na mababalikan pa
Kahit sa huling sandali sana’y nasilayan
Sana’y nahagkan at nagkapatawaran
Ano pang saysay ng pagdaralita
Kung ang lahat ay nakalipas na.
Masasayang sandaling ipinagpapasalamat
Natatanging biyayang ‘di-malilimutan,
Hangad lamang ay kabutihan ng lahat
Taglay ang mga dakilang pangarap,
Kalakip ng pag-asa sa gitna ng sigwa
Hindi para sa sarili, kundi sa iba
Sa matagal na panahong naramdaman ang pagmamahal
Yumakap na sa puso’t isip ng karamihan.
Pagkaraan ng mga sakit na tiniis
Nagtagpo rin ang kapaguran at kahinaan
Tuluyang linisan ang mundong ginagalawan
Labing-isang anak man ang nawalan,
‘Di-mabilang na mga apo ang nag-iyakan,
Isang asawang napuno ng hinagpis
Pilit tinatanggap ang kinahinatnan
Ipinagdarasal ang kapayapaan magpakailanman.
Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Elehiya
Kung gusto sumulat ng isang elehiya, narito ang mga dapat mong tandaan:
- Tuklasin ang iyong damdamin – Isaalang-alang ang iyong mga emosyon at kung paano mo nararamdaman ang pagkawala ng yumaong minamahal.
- Balikan ang mga alaala – Isulat ang mga karanasan at mga katangian ng namayapa na gusto mong iparating sa iyong elehiya.
- Piliin ang tamang porma – Maaari kang gumamit ng tradisyunal na porma ng tula, tulad ng mga saknong at tugma, o maaari ka ring lumikha ng iyong sariling estilo na nararamdaman mong angkop sa iyong mensahe.
- Ilahad ang iyong pagpapahalaga – Ipahayag kung bakit mahalaga ang yumaong minamahal sa iyo at sa iba, at kung ano ang kanilang mga naiambag sa buhay ng mga naiwan.
- Huwag matakot na ipahayag ang iyong lungkot – Isa sa mga layunin ng elehiya ay ang pagpapahayag ng lungkot at pighati. Huwag mag-atubiling ipahayag ang iyong damdamin upang maramdaman ang pagluluksa at paggaling.
- Pag-asa at pagpapalakas – Sa huli, maaari kang magbigay ng mensahe ng pag-asa at pagpapalakas sa iyong elehiya upang itaguyod ang diwa ng yumaong minamahal at bigyang-lakas ang loob ng mga naiwan.
Konklusyon
Ang elehiya ay hindi lamang isang tradisyunal na porma ng panulaan, ngunit isang paraan ng pagpapahayag ng pighati, pag-ibig, at pag-alaala sa ating mga minamahal na nawala. Sa pagsulat ng elehiya, maaari nating mapadama ang ating pagmamahal at pagpapahalaga sa kanila, at maaari rin nating maramdaman ang ginhawa mula sa ating lungkot at pighati.
Sa huli, ang elehiya ay nagbibigay ng isang paraan upang patuloy na mabuhay ang alaala ng namayapa sa puso’t isip ng mga naiwan.
Basahin ang iba pang mga aralin: Wika, Talumpati, Talumpati Tungkol sa Pangarap, Rin at Din, Parabula, Panitikan, Nobela, Lakbay Sanaysay, Pang-abay, Anekdota, Alamat ng Bayabas, Alamat ng Rosas, Saknong