Sa puso ng bawat kultura ay nakatago ang yaman ng kanilang panitikan at karunungan na ipinapamana sa bawat henerasyon. Isa sa mga natatanging elemento ng kulturang Pilipino ang sawikain, na tumutukoy sa mga kasabihan, parabola, at matalinhagang salita na nagpapahayag ng mga aral at karunungan sa buhay.
Sa artikulong ito, ating tatalakayin ang konsepto ng sawikain, ang kahalagahan nito sa pagpapayaman ng ating wika, at ang papel na ginagampanan nito sa pagpapatibay ng pagkakaisa at pagkakakilanlan ng mga Pilipino.
Ano ang Sawikain?
Ang mga sawikain o idioms sa Ingles, ay mga salita o grupo ng mga salita na may matalinhagang kahulugan at hindi direktang naglalarawan ng isang bagay, sitwasyon, o kaganapan. Isa itong uri ng karunungang-bayan.
Ang sawikain ay isang uri ng panitikan na kadalasang naglalaman ng mga kasabihan, parabola, o matalinhagang salita na nagpapahayag ng mga aral at karunungan sa buhay.
Ito ay bahagi ng kulturang Pilipino at tumutulong sa pagpapahayag ng mga tradisyon, paniniwala, at pananaw sa buhay.
Ang mga sawikain ay kumakatawan sa isang sitwasyon o pangyayari sa paraang hindi literal, ngunit masasalamin ang mensahe sa pamamagitan ng paggamit ng mga metapora, simili, at iba pang mga talinghaga.
Layunin ng Sawikain
Ginagamit ang sawikain upang ipahayag ang isang punto o aral sa paraang maikli at madaling matandaan. Ang mga sawikain ay maaaring magmula sa pang-araw-araw na karanasan, kasaysayan, at paniniwala ng mga Pilipino, at maaari ring maging batayan ng mga prinsipyo at pamantayan sa lipunan.
Dahil sa mga katangiang ito, ang sawikain ay isang mahalagang bahagi ng pamana ng Pilipino at patuloy na nagpapayaman sa ating wika at kultura.
Saan Ginagamit ang Sawikain
Ang sawikain o idyoma ay ginagamit sa iba’t ibang aspeto ng komunikasyon at panitikan. Narito ang ilan sa mga pangunahing lugar kung saan ginagamit ang sawikain o idyoma:
Pang-araw-araw na pakikipag-usap: Ang sawikain ay madalas na ginagamit sa pang-araw-araw na pakikipag-usap upang maiparating ang isang punto o ideya sa paraang matalinhaga at malikhain. Ang paggamit ng sawikain sa usapan ay nagpapahayag ng karunungan at kultura ng mga Pilipino.
Sa panitikan: Ang sawikain ay mahalagang bahagi ng panitikang Pilipino. Ito ay maaaring makita sa mga tula, kwento, nobela, sanaysay, at iba pang uri ng panitikan. Ang paggamit ng sawikain sa panitikan ay nagpapayaman sa wika at nagbibigay ng mas malalim na kahulugan sa mga teksto.
Sa edukasyon: Ang sawikain ay itinuturo sa mga paaralan bilang bahagi ng pag-aaral ng wika at kulturang Pilipino. Ito ay tumutulong sa mga mag-aaral na maunawaan at pahalagahan ang yaman ng kanilang wika at kultura.
Sa politika at pampublikong diskurso: Ang sawikain ay ginagamit din sa politika at pampublikong diskurso upang maipahayag ang mga ideya, paniniwala, at adhikain sa isang madaling maunawaan at makatotohanang paraan.
Sa media at libangan: Ang sawikain ay maaaring makita sa mga pelikula, teleserye, radyo, at iba pang uri ng media. Ang paggamit ng sawikain sa mga ganitong uri ng libangan ay nagpapahayag ng pagpapahalaga sa kulturang Pilipino at nakakatulong sa pagpapalaganap ng mga aral at kaugalian.
Sa pagtuturo ng mga aral at pagpapayo: Ang sawikain ay ginagamit din sa pagbibigay ng mga payo o pagtuturo ng mga aral sa buhay. Dahil sa matalinhagang pagpapahayag ng sawikain, mas madali itong matandaan at magkaroon ng malalim na epekto sa mga taong pinapayuhan o tinuturuan.
Sa kabuuan, ang sawikain o idyoma ay isang mahalagang aspeto ng komunikasyon at kultura ng mga Pilipino. Ito ay ginagamit sa iba’t ibang larangan upang maiparating ang mga mensahe, aral, at pagpapahalaga na makabuluhan at makatotohanan.
Bakit Mahalaga ang Sawikain
Ang sawikain ay hindi lamang basta koleksyon ng mga magkakaugnay na salita, kundi mga hiyas na nagsisilbing salamin ng kultura at paniniwala ng isang bansa.
Sa Pilipinas, ang sawikain ay nagsisilbing tulay upang maunawaan ang pagkatao ng mga Pilipino at ang kanilang pananaw sa iba’t ibang aspeto ng buhay.
Sa pamamagitan ng sawikain, masasalamin ang mga Pilipino sa kanilang pagpapahalaga sa pamilya, pagtitiwala sa Diyos, at pagkakaisa sa komunidad.
Bukod pa rito, ang sawikain ay sumisimbolo rin sa kakaibang panlasa ng mga Pilipino sa pagpapahayag ng kanilang damdamin at kaisipan.
Halimbawa ng Sawikain at Mga Kahulugan Nito
Sa susunod na mga bahagi ng artikulo, ating balikan ang ilang mga kilalang sawikain at tuklasin kung paano ang mga ito ay nagbigay-daan sa paghubog ng pagkakakilanlan at pagpapahalaga ng bawat Pilipino.
Sama-sama nating pag-aralan ang kabuluhan ng sawikain at kung paano ito patuloy na namumuhay sa puso ng bawat Pilipino upang magturo ng mga aral at huwaran sa mga susunod na henerasyon.
Abot-tanaw
Kahulugan: Maaaring maabot o makita ang isang bagay o layunin
Halimbawa: Abot-tanaw na ang tagumpay na inaasam ko.
Agaw-buhay
Kahulugan: Sa gitna ng peligro, malapit na sa kamatayan
Halimbawa: Nasa agaw-buhay na kalagayan ang lolo ni Jose nang dalhin sa ospital.
Agaw-dilim
Kahulugan: Oras kung saan papalubog na ang araw at papalit ng gabi
Halimbawa: Kailangan nating magmadali dahil agaw-dilim na.
Ahas
Kahulugan: Isang tao na hindi mapagkakatiwalaan at taksil
Halimbawa: Hindi ko inakala na si Belinda ay ahas pala sa likod ng kanyang ngiti.
Alilang-kanin
Kahulugan: Taong nagtatrabaho na walang sweldo, nakikisama at nakikikain lamang
Halimbawa: Si Anton ay alilang-kanin lamang sa bahay ng kanyang tiyuhin habang nag-aaral sa Maynila.
Alog na ang baba
Kahulugan: May edad na; matanda
Halimbawa: Si Lolo Lito ay alog na ang baba, ngunit patuloy pa rin sa pagtrabaho.
Alsa balutan
Kahulugan: Tumakas; umalis nang walang paalam
Halimbawa: Bigla na lang nag-alsa balutan si Juan dahil sa hindi niya matanggap na pagkatalo.
Amoy pinipig
Kahulugan: Mabango at malinis; nagkakamalay na
Halimbawa: Si Jane ay amoy pinipig pa, pero marami na siyang alam sa buhay.
Amoy tsiko
Kahulugan: Lasing o mabaho ng alak
Halimbawa: Dumating si Alvin na amoy tsiko, inuman na naman siguro.
Anak-dalita
Kahulugan: Taong mahirap o walang yaman
Halimbawa: Kahit na anak-dalita siya, pinatunayan ni Jake na kaya niyang maabot ang kanyang mga pangarap.
Anak-pawis
Kahulugan: Manggagawa o maralitang tao
Halimbawa: Bilang anak-pawis, ipinaglalaban ni Ronald ang karapatan ng mga manggagawa.
Anghel ng tahanan
Kahulugan: Batang mabait at mapagmahal
Halimbawa: Si Mikaela ay itinuturing na anghel ng tahanan dahil sa kanyang kabutihan.
Asal hayop
Kahulugan: Walang modo o masamang ugali
Halimbawa: Hindi ako makapaniwala na magiging asal hayop si Ruel sa harap ng maraming tao.
Bahag ang buntot
Kahulugan: Duwag o hindi makipaglaban
Halimbawa: Huwag mong subukan si Carlo, dahil bahag ang buntot niyan.
Bakas ng kahapon
Kahulugan: Mga alaala o pangyayari mula sa nakaraan
Halimbawa: Ang ating pagsasama noon ay bakas ng kahapon na hindi ko malilimutan.
Balat kalabaw
Kahulugan: Di madaling maramdaman ang hiya, matibay ang pakiramdam
Halimbawa: Kahit ilang beses na siyang napagsabihan, hindi pa rin siya nahihiya; talagang balat kalabaw si Marta.
Balat-sibuyas
Kahulugan: Madaling masaktan ang damdamin, sobrang sensitibo
Halimbawa: Mag-ingat sa pagsasalita kapag nasa harap mo si Angge, balat-sibuyas kasi siya at baka masaktan mo ang kanyang damdamin.
Balik-harap
Kahulugan: Magalang sa harap ngunit traidor sa likod
Halimbawa: Hindi mapagkakatiwalaan ang mga taong balik-harap dahil maganda lang ang pakikitungo nila sa iyong harapan.
Balitang kutsero
Kahulugan: Hindi totoo o di mapagkakatiwalaang balita
Halimbawa: Wala akong tiwala sa mga balitang kutsero na kumakalat kay Aries.
Bantay-salakay
Kahulugan: Hindi mapagkakatiwalaan, magulo
Halimbawa: Ingat ka sa pagsasama kay Ka Doray dahil kilalang bantay-salakay ang kanyang apo.
Basa ang papel
Kahulugan: Nahuli na, alam na ang sikreto
Halimbawa: Alam na ng lahat ang ginawa ni Roy, basa na ang papel niya, pero ayaw pa rin niyang umamin.
Basag-ulo
Kahulugan: Gulo o away Halimbawa: Iwasan mo ang mga grupong mahilig sa basag-ulo, mas mabuting maghanap ng mapayapang barkada.
Bilang na ang araw
Kahulugan: Malapit na ang katapusan
Halimbawa: Bilang na ang araw ng kanyang kaligayahan dahil malapit na siyang matuklasan.
Buhok anghel
Kahulugan: Maganda at kaakit-akit na buhok
Halimbawa: Pansinin mo si Dinah, talagang buhok anghel ang kanyang buhok, ang ganda tingnan.
Bukal sa loob
Kahulugan: Mula sa puso, walang pag-aalinlangan
Halimbawa: Handa akong tumulong sa iyo dahil bukal sa loob ko ang pagtulong sa kapwa.
Bukang liwayway
Kahulugan: Paparating na ang umaga
Halimbawa: Umaga na nang ako’y makauwi, bukang liwayway na nga.
Bukas ang isip
Kahulugan: Handang tanggapin ang ibang opinyon
Halimbawa: Saludo ako kay Diego dahil bukas ang isip niya pagdating sa mga usaping panlipunan.
Bukas na kaban
Kahulugan: Matulungin, handang magbigay
Halimbawa: Si Aling Maria ay kilala bilang bukas na kaban dahil sa kanyang pagtulong sa mga nangangailangan.
Bulaklak ng dila
Kahulugan: Pagpapalaki sa katotohanan
Halimbawa: Huwag masyadong paniwalaan ang mga reporter na mahilig sa bulaklak ng dila.
Bulaklak ng lipunan
Kahulugan: Respetadong babae sa komunidad
Halimbawa: Si Agnes ay kinikilala bilang bulaklak ng lipunan dahil sa kanyang impluwensya at kabutihan.
Bulang-gugo
Kahulugan: Galante, laging handang magbigay o gumasta
Halimbawa: Masaya talaga kapag kasama mo ang isang bulang-gugo dahil hindi ka mauubusan ng kasiyahan.
Bumangga sa pader
Kahulugan: Lumalaban sa taong mayaman o makapangyarihan
Halimbawa: Mahirap talagang bumangga sa pader, lalo na kung ikaw ay isang ordinaryong tao lamang.
Bungang-araw
Kahulugan: Isang sakit sa balat na makati
Halimbawa: Tuwing tag-init ay pinapawisan at nagkakaroon ng bungang-araw ang aking anak.
Bungang-tulog
Kahulugan: Panaginip, Pangarap
Halimbawa: Akala ko’y nanalo na ako ng 10 milyon sa lotto, bungang-tulog lang pala!
Buntong hininga
Kahulugan: Malalim na paghinga na nagpapahiwatig ng damdamin tulad ng pagkadismaya, pagkapagod, o ginhawa
Halimbawa: Pagkatapos ng mahabang araw sa trabaho, buntong hininga ang ginawa ni Ana habang inaayos ang kanyang gamit.
Busilak ang puso
Kahulugan: Maganda at malinis na kalooban
Halimbawa: Ang mga batang may busilak na puso ay handang tumulong sa mga nangangailangan.
Butas ang bulsa
Kahulugan: Wala o kulang ang pera
Halimbawa: Ayaw niyang sumama sa gala dahil butas ang bulsa niya ngayon.
Buto’t balat
Kahulugan: Napakakapayatan
Halimbawa: Ilang linggo nang buto’t balat si Tom dahil sa mabagal na metabolism.
Buwaya sa katihan
Kahulugan: Mapagsamantala, nagpapautang na may malaking tubo
Halimbawa: Dapat mag-ingat sa mga buwaya sa katihan para hindi tayo mabaon sa utang.
Daga sa dibdib
Kahulugan: Pagkatakot o kaba
Halimbawa: Ang daga sa dibdib niya ay nagsimula nang kumalma nang makita niya ang kanyang pamilya.
Dalawa ang bibig
Kahulugan: Madaldal, maraming sinasabi
Halimbawa: Hindi maubos ang kwento ni Lisa dahil dalawa ang bibig niya.
Dalawa ang mukha
Kahulugan: Hindi tapat, balimbing
Halimbawa: Hindi mo alam kung saan ka lulugar dahil dalawa ang mukha ng kasamahan mo.
Dapit-hapon
Kahulugan: Papalubog na ang araw, hapon na
Halimbawa: Dapit-hapon na nang dumating si Danny mula sa kanyang biyahe.
Di mahapayang gatang
Kahulugan: Mayabang, maangas
Halimbawa: Ayaw niyang makisama sa mga di mahapayang gatang dahil hindi niya gusto ang kanilang ugali.
Di makabasag-pinggan
Kahulugan: Mahiyain, mahinhin
Halimbawa: Si Marielle ay di makabasag-pinggan kaya madalas siyang mapagkamalang suplada.
Di malaglagang karayom
Kahulugan: Napakaraming tao, siksikan
Halimbawa: Di malaglagang karayom sa mall dahil sa weekend sale na nagaganap.
Galit sa pera
Kahulugan: Madaling gumasta, walang kontrol sa paggastos
Halimbawa: Kinailangan niyang magtipid dahil galit sa pera ang kanyang asawa.
Ginintuang tinig
Kahulugan: Magandang boses, mahusay na mang-aawit
Halimbawa: Nanalo sa singing contest si Leah dahil sa kanyang ginintuang tinig.
Guhit ng tadhana
Kahulugan: Itinakda o inilaang kapalaran
Halimbawa: Sinasabi nila na ang pagtatagpo nina Juan at Maria ay guhit ng tadhana.
Halang ang bituka
Kahulugan: Mapanganib, walang awa, handang pumatay
Halimbawa: Hindi na siya tumuloy sa kanyang plano dahil nalaman niyang halang ang bituka ng kalaban niya.
Halang ang kaluluwa
Kahulugan: Masamang tao
Halimbawa: Titiyakin kong mabubulok ka sa kulungan dahil halang ang kaluluwa mo!
Haligi ng tahanan
Kahulugan: Ama o Tatay
Halimbawa: Responsable at mapagmahal ang aming haligi ng tahanan.
Hampas ng langit
Kahulugan: Ngitngit ng Diyos
Halimbawa: Hindi ka makakatakas sa hampas ng langit.
Hampas-lupa
Kahulugan: Lagalag, busabos, mahirap
Halimbawa: Hindi ako makakapayag na sa hampas-lupang iyan ka lamang mapupunta.
Hawak sa leeg
Kahulugan: Sunud-sunuran
Halimbawa: Si Ramil ay hawak sa leeg ng kanyang asawa.
Hinahabol ng karayom
Kahulugan: May sira ang damit
Halimbawa: Hindi man lang napansin ni Minda na hinahabol ng karayom ang asawa niyang si Berto.
Hindi madapuan ng langaw
Kahulugan: Sobrang pinoprotektahan
Halimbawa: Hindi madapuan ng langaw ang batang si Baste.
Ibaon sa hukay
Kahulugan: Kalimutan
Halimbawa: Ibaon mo na lang sa hukay ang pangako niyang babalik siya.
Ibong mandaragit
Kahulugan: Mananakop
Halimbawa: Ang dating ibong mandaragit na Estados Unidos ang isa sa may pinakamalaking naitulong sa mga nasalanta ng lindol sa Nepal.
Ikrus sa noo
Kahulugan: Tandaan
Halimbawa: Kaya dapat lang na ikrus sa noo ang lahat ng sinasabi ng iyong Lola.
Ilaw ng tahanan
Kahulugan: Ina o Nanay
Halimbawa: Mahal na mahal ko ang aming ilaw ng tahanan.
Isang bulate na lang ang hindi pumipirma
Kahulugan: Malapit nang mamatay
Halimbawa: Sinabi ng doktor na isang bulate na lang ang hindi pumipirma kay Marlou kaya nag-iyakan na ang pamilya nito.
Isang kahig, isang tuka
Kahulugan: Nabubuhay sa hirap
Halimbawa: Dati kaming isang kahig, isang tuka.
Isulat sa tubig
Kahulugan: Kalimutan
Halimbawa: Isulat mo na lang sa tubig ang mga pinag-usapan natin.
Itaga sa bato
Kahulugan: Tandaan
Halimbawa: Itaga mo sa bato, hindi na ako magpapakita sa’yo kahit kailan!
Itim na tupa
Kahulugan: Masamang anak
Halimbawa: Itim na tupa kung ituring ng mga kapitbahay ang pangalawang anak ni Silvia.
Kabiyak ng dibdib
Kahulugan: Asawa
Halimbawa: Si Alyana ang kabiyak ng dibdib ni Cardo.
Kakaning-itik
Kahulugan: Walang gaanong halaga, hindi maipagpaparangalan
Halimbawa: Palibhasa’t matanda na kaya kakaning-itik na lang para sa mga anak ang kanilang ina.
Kalapating mababa ang lipad
Kahulugan: Babaeng nagbibili ng aliw
Halimbawa: Nabalitaan ko na marami daw kalapating mababa ang lipad sa Pampanga?
Kamay na bakal
Kahulugan: Mahigpit na pamamalakad; malupit
Halimbawa: Totoo ba na may kamay na bakal daw si Pangulong Duterte?
Kape at gatas
Kahulugan: Maitim at maputi
Halimbawa: Madaling malaman kung sino sa kambal sina Melai at Melanie dahil sa kulay nilang kape at gatas.
Kapit tuko
Kahulugan: Mahigpit ang hawak
Halimbawa: Kung kapit tuko sa iyo ang iyong nobya, malamang ay natatakot iyan na maagaw ka ng iba.
Kaututang dila
Kahulugan: Katsismisan
Halimbawa: Tuwing umaga ay kaututang dila ni Linda si Cely.
Kidlat sa bilis
Kahulugan: Napakabilis
Halimbawa: Kidlat sa bilis nang ikalat ni Amber ang balitang hiwalay na sina Dong at Yan.
Kilos pagong
Kahulugan: Mabagal kumilos
Halimbawa: Ayaw isama ni Carding si Harmon dahil kilos pagong daw kasi ito.
Kumukulo ang dugo
Kahulugan: Naiinis, nasusuklam
Halimbawa: Kumukulo ang dugo ko sa tuwing nakikita kita.
Kumukulo ang sikmura
Kahulugan: Nagugutom
Halimbawa: Kumukulo ang sikmura ko kanina pa.
Kusang palo
Kahulugan: Sariling sipag
Halimbawa: Kung ako sa’yo ay magkukusang palo ako at hindi aasa sa iba.
Kutsarang ginto sa bibig
Kahulugan: Lumaki sa yaman
Halimbawa: Kung ako ang ay lumaking may kutsarang ginto sa bibig, hindi ko na sana kaylangang magtrabaho.
Lahing kuwago
Kahulugan: Sa umaga natutulog
Halimbawa: Si Cindy ay may lahing kuwago.
Lakad pagong
Kahulugan: Sobrang bagal na pag-usad tao man o sasakyan
Halimbawa: Araw-araw na iniinda ni Selya ang lakad pagong na trapiko sa EDSA.
Laman ng lansangan
Kahulugan: Taong madalas sa kalye at walang ibang ginagawa
Halimbawa: Kung di magbabago si Berting, lagi na lang siyang magiging laman ng lansangan.
Lamog ang katawan
Kahulugan: Napakapagod na katawan
Halimbawa: Pagkatapos ng marathong siya’y sinalihan, lamog ang katawan ni Rico.
Lantang gulay
Kahulugan: Lubos na pagod at pagkapagod
Halimbawa: Sa ilang oras na pagsasayaw, lantang gulay ang pakiramdam ni Mina.
Lawit ang dila
Kahulugan: Labis na pagkapagod
Halimbawa: Lawit ang dila ni Jonas matapos na maghakot ng kahoy sa buong araw.
Laylay ang balikat
Kahulugan: Lubhang nabigo o naudlot ang pangarap
Halimbawa: Laylay ang balikat ni Noel nang mabigo sa kanyang job interview.
Luha ng buwaya
Kahulugan: Hindi tunay na pagdadalamhati o pagluluksa
Halimbawa: Luha ng buwaya lang ang pinakita niya nang mawala ang kanyang kalaban sa pulitika.
Lumagay sa tahimik
Kahulugan: Nag-asawa
Halimbawa: Si Jenny at Mike ay nagpasya na lumagay sa tahimik.
Lumaki ang ulo
Kahulugan: Lumaki ang tiwala sa sarili dahil sa tagumpay
Halimbawa: Lumaki ang ulo niya matapos manalo sa singing contest.
Lumang tugtugin
Kahulugan: Di na bago o di na epektibo ang kwento o balita
Halimbawa: Lumang tugtugin na ang estilo mo ng panliligaw, wala nang epekto sa akin.
Lumuha man ng bato
Kahulugan: Hindi makakakuha ng tawad
Halimbawa: Lumuha man ng bato si Anna, hindi na siya matatanggap ng kanyang kaibigan.
Maaliwalas ang mukha
Kahulugan: Masigla, masayahin, at palangiti
Halimbawa: Laging maaliwalas ang mukha ni Leah, kahit may problema sa trabaho.
Maamong kordero
Kahulugan: Taong mabait at mapagkumbaba
Halimbawa: Sa kabila ng kanyang yaman, maamong kordero pa rin ang ugali ni Victor.
Maanghang ang dila
Kahulugan: Walang pakundangan o bastos magsalita
Halimbawa: Maraming nasasaktan sa salita dahil maanghang ang dila ni Terence.
Mababa ang loob
Kahulugan: Mapagkawanggawa at maawain
Halimbawa: Sa pagtulong sa mga nangangailangan, kilala si Liza na mababa ang loob.
Mababaw ang luha
Kahulugan: Madaling maantig at maramdamin
Halimbawa: Mababaw ang luha ni Rose, umiiyak agad siya sa tuwing manonood ng drama sa telebisyon.
Mabigat ang dugo
Kahulugan: Hindi masyadong nakakasundo o masayahin
Halimbawa: Kailangan mo pang kilalanin si Jerome nang husto bago mo malaman na mabigat ang dugo niya.
Mabigat ang kamay
Kahulugan: Hindi masipag o tamad sa trabaho
Halimbawa: Si Nonoy ay mabigat ang kamay, kaya madalas siyang napapagalitan ng kanyang guro.
Mabigat ang loob
Kahulugan: Hindi gaanong kasiyahan o pakikisama sa isang tao
Halimbawa: Mabigat ang loob ko kay Shiela dahil sa kanyang pakikipagplastikan.
Mabilis ang kamay
Kahulugan: Mahilig kumupit o mandukot ng gamit
Halimbawa: Ingat ka sa palengke, maraming mabilis ang kamay na maaaring kumuha ng iyong gamit.
Madilim ang mukha
Kahulugan: Malungkot, may problema
Halimbawa: Bumagsak siya sa exam kaya madilim ang mukha niya ngayong araw.
Magaan ang dugo
Kahulugan: Madali pakisamahan
Halimbawa: Bihira lang siyang makakita ng kaaway dahil magaan ang dugo niya.
Magaan ang kamay
Kahulugan: Madalas gumamit ng pisikal na lakas
Halimbawa: Pinagalitan siya ng kanyang ina dahil magaan ang kamay sa kapatid niyang bata.
Magaling ang kamay
Kahulugan: Talentado sa pagguhit o pagpipinta
Halimbawa: Noong art exhibit, maraming pumuri sa kanya dahil magaling ang kamay niya.
Magdilang-anghel
Kahulugan: Sana matupad
Halimbawa: Sinabi ng kanyang kaibigan na magiging masaya siya sa buhay, at sumagot siya ng “magdilang-anghel ka sana!”
Maghalo ang balat sa tinalupan
Kahulugan: Magkagulo, mag-away
Halimbawa: Kung hindi pa sila pipigilan, baka maghalo ang balat sa tinalupan sa pagtatalo nila.
Magkataling-puso
Kahulugan: Magkasintahan o mag-asawa
Halimbawa: Tumagal ng sampung taon bago naging magkataling-puso sina Mario at Liza.
Maglaro ng apoy
Kahulugan: Lumandi o lumabag sa pangakong pagmamahal
Halimbawa: Nahuli siyang naglalaro ng apoy kaya naghiwalay sila ng kanyang asawa.
Maglubid ng buhangin
Kahulugan: Magbigay ng maling impormasyon
Halimbawa: Alam niyang maglubid ng buhangin ang kanyang kaibigan, kaya hindi siya naniniwala sa lahat ng sinasabi nito.
Mahaba ang buntot
Kahulugan: Pasaway, hindi disiplinado
Halimbawa: Lagi siyang napapagalitan sa paaralan dahil mahaba ang buntot niya.
Mahabang dulang
Kahulugan: Kasal
Halimbawa: Handa na silang humarap sa mahabang dulang upang maging mag-asawa.
Mahangin
Kahulugan: Palalo, mayabang
Halimbawa: Hindi siya gusto ng kanyang mga kasama dahil mahangin siya.
Mahangin ang ulo
Kahulugan: Palalo, mayabang
Halimbawa: Marami ang ayaw sa kanya dahil mahangin ang ulo niya.
Mahapdi ang bituka
Kahulugan: Gutom
Halimbawa: Hindi siya kumain sa buong araw kaya mahapdi ang bituka niya.
Mahina ang loob
Kahulugan: Takot, walang tiyaga
Halimbawa: Nais niyang sumali sa contest pero mahina ang loob niya kaya hindi niya itinuloy.
Mainit ang ulo
Kahulugan: Madaling magalit, masungit
Halimbawa: Hindi pa nakakapag-kape si Kuya kaya mainit ang ulo niya ngayon.
Maitim ang budhi
Kahulugan: Mapanlinlang, masamang intensyon
Halimbawa: Pinagkatiwalaan siya ng pera ngunit maitim ang budhi niya kaya kinurakot niya ito.
Maitim ang dugo
Kahulugan: Mapang-api, masama ang ugali
Halimbawa: Iilan lang ang tumatanggap sa kanya dahil maitim ang dugo niya.
Makalaglag-matsing
Kahulugan: Nakakapukaw ng atensyon, seductive
Halimbawa: Nang matanaw niya si Maria, napatigil siya sa paglalakad dahil makalaglag-matsing ang kanyang kagandahan.
Makapal ang bulsa
Kahulugan: May kaya sa buhay, mayaman
Halimbawa: Hindi siya nag-aalala sa gastusin dahil makapal ang bulsa ng kanyang pamilya.
Makapal ang mukha
Kahulugan: Walang hiya, kapalmuks
Halimbawa: Kahit alam niyang mali siya, makapal pa rin ang mukha niyang hingin ang pasensya ng iba.
Makapal ang palad
Kahulugan: Sipag, masikap
Halimbawa: Dahil makapal ang palad niya, malayo ang mararating niya sa buhay.
Makati ang dila
Kahulugan: Madaldal, mausisa
Halimbawa: Hindi mapakali si Lita dahil makati ang dila niya at gusto niyang malaman ang balita.
Makati ang paa
Kahulugan: Mahilig sa paglalakbay, gala
Halimbawa: Si Kevin ay makati ang paa, kaya’t madalas siyang mag-ikot sa iba’t ibang lugar.
Makitid ang isip
Kahulugan: Mahirap intindihin, limitado ang kaalaman
Halimbawa: Mahirap makipag-usap kay Jericho dahil makitid ang isip niya at hindi niya nauunawaan ang mga bagay-bagay.
Makuskos-balungos
Kahulugan: Malungkot, hindi madaling pasiyahin
Halimbawa: Ang pinakaayaw niya ay ang makadaupang-palad ng taong makuskos-balungos.
Malakas ang loob
Kahulugan: Matapang, determinado
Halimbawa: Dahil malakas ang loob niya, naipasa niya ang board exam sa unang pagkakataon.
Malaking isda
Kahulugan: Maykaya, mayaman
Halimbawa: Swerte si Tina, nakapag-asawa siya ng malaking isda.
Malamig ang ulo
Kahulugan: Maganda ang disposisyon, kalmado
Halimbawa: Maayos ang usapan dahil malamig ang ulo ni Direk kanina.
Malapad ang papel
Kahulugan: Maraming koneksyon, may impluwensiya
Halimbawa: Hindi nagtagal sa trabaho si Gerry dahil malapad ang papel niya sa kompanya.
Malawak ang isip
Kahulugan: Madaling makaintindi, matalino
Halimbawa: Hindi nag-aaksaya ng oras si Liza sa pag-aaral dahil malawak ang isip niya.
Malikot ang kamay
Kahulugan: Magnanakaw, kumukuha ng hindi kanya
Halimbawa: Hindi na pinapapasok sa tindahan si Greg dahil malikot ang kamay niya.
Manipis ang mukha
Kahulugan: Mahiyain, sensitibo
Halimbawa: Hindi makatingin ng diretso si Gelo dahil manipis ang mukha niya.
Mapait na lunukin
Kahulugan: Nakakahiya, masakit na karanasan
Halimbawa: Mapait na lunukin ang nangyari sa kanilang pamilya noong nakaraang taon.
Mapurol ang utak
Kahulugan: Mahina ang kaisipan, hindi matalino
Halimbawa: Kung hindi ka mag-aaral nang mabuti, baka mapurol ang utak mo.
Maputi ang tainga
Kahulugan: Kuripot, hindi madaling magbigay
Halimbawa: Hindi madali hingan ng pabor si Juan dahil maputi ang tainga niya.
Masama ang loob
Kahulugan: May sama ng loob, nagdaramdam
Halimbawa: Hindi nagparamdam si Tina ng ilang araw dahil masama ang loob niya sa akin.
Masama ang panahon
Kahulugan: May malakas na bagyo o ulan
Halimbawa: Kailangang ihanda ang mga gamit dahil masama ang panahon ngayong gabi.
Matalas ang dila
Kahulugan: Masakit magsalita, mapanlait
Halimbawa: Hindi makasundo ng mga kaibigan si Ria dahil matalas ang dila niya.
Matalas ang mata
Kahulugan: Madaling makapansin ng detalye
Halimbawa: Hindi makalusot ang mali sa report dahil matalas ang mata ni Ma’am Lourdes.
Matalas ang tainga
Kahulugan: Mabilis makarinig, may matalim na pandinig
Halimbawa: Hindi makalusot ang bulong ng mga bata dahil matalas ang tainga ni Lola.
Matalas ang ulo
Kahulugan: Matalino, matatalas ang kaisipan
Halimbawa: Top 1 sa klase si Rina dahil matalas ang ulo niya.
Matamis ang dila
Kahulugan: Mahusay magsalita, mapang-akit
Halimbawa: Madaling makakuha ng loob ng mga tao si Raffy dahil matamis ang dila niya.
Matandang kalabaw
Kahulugan: Taong may edad na, matanda na
Halimbawa: Kahit matandang kalabaw na si Lolo, aktibo pa rin siya sa komunidad.
Matigas ang buto
Kahulugan: Malakas, mabagsik
Halimbawa: Si John ay payat pero matigas ang buto, hindi mo aakalain na malakas siya.
Matigas ang katawan
Kahulugan: Tamad, hindi masipag
Halimbawa: Wala siyang maasahang trabaho dahil matigas ang katawan niya.
Matigas ang leeg
Kahulugan: Mapagmataas, ayaw makinig sa iba
Halimbawa: Maraming kaaway si Mike dahil matigas ang leeg niya.
Matigas ang ulo
Kahulugan: Hindi sumusunod sa payo o utos
Halimbawa: Lagi siyang napapagalitan ng kanyang mga magulang dahil matigas ang ulo niya.
May ipot sa ulo
Kahulugan: May asawang taksil, niloko ng kapartner
Halimbawa: Nakakaawa si Josie, may ipot sa ulo dahil niloko siya ng asawa niya.
May krus ang dila
Kahulugan: Marunong manghula, may kakayahang makapredict
Halimbawa: Nang magsabi si Aling Nena na mabibigyan ng promosyon si Lani, natupad ito kaya’t sinasabing may krus ang dila niya.
May magandang hinaharap
Kahulugan: Positibo ang kinabukasan ng isang tao
Halimbawa: Dahil sa kanyang sipag at tiyaga, tiyak na may magandang hinaharap si Mario.
May sinasabi
Kahulugan: Nakakamangha, mayaman sa talento o talino
Halimbawa: Sa galing niyang magpinta, talagang may sinasabi si Juan sa larangan ng sining.
Nag-aapoy sa init
Kahulugan: Lubhang mataas ang lagnat ng isang tao
Halimbawa: Ayaw magpahinga ni Anna kahit nag-aapoy sa init ang katawan niya.
Nagbabatak ng buto
Kahulugan: Sobrang pagpupursige sa trabaho
Halimbawa: Araw-araw nagbabatak ng buto si Alvin para mabigyan ng magandang buhay ang pamilya niya.
Nagbibilang ng poste
Kahulugan: Naghahanap ng oportunidad sa trabaho
Halimbawa: Pagkatapos mawalan ng trabaho, nagbibilang ng poste si Roberto para makahanap ng bagong hanapbuhay.
Nagbukas ng dibdib
Kahulugan: Nag-alok ng kasal sa minamahal
Halimbawa: Pagkatapos ng ilang taon ng pagliligawan, nagbukas na ng dibdib si Renato kay Rebecca.
Nagmumurang kamatis
Kahulugan: Matandang tao na nag-aayos o nagbibihis na parang bata
Halimbawa: Sa edad na 60, nagmumurang kamatis pa rin si Aling Linda sa kanyang kasuotan.
Nagpupusa
Kahulugan: Nagsasalita ng mga tsismis tungkol sa iba
Halimbawa: Hindi maiwasan ni Marites ang magpupusa tungkol sa buhay ng kanyang mga kapitbahay.
Nagsaulian ng kandila
Kahulugan: Nagkaroon ng alitan o hindi pagkakasundo sa pagitan ng magkakaibigan
Halimbawa: Nagsaulian ng kandila sina Liza at Tina dahil sa hindi pagkakaunawaan.
Nagsusunog ng kilay
Kahulugan: Masugid sa pag-aaral
Halimbawa: Nagsusunog ng kilay si Paul para sa nalalapit na pagsusulit.
Nakahiga sa salapi
Kahulugan: Lubos na kayamanan
Halimbawa: Dahil sa mga negosyo ng kanyang pamilya, nakahiga sa salapi si Dona Maria.
Nakapinid ang tainga
Kahulugan: Hindi nakikinig sa sinasabi ng iba
Halimbawa: Kapag pinapagalitan, laging nakapinid ang tainga ni Jericho.
Namamangka sa dalawang ilog
Kahulugan: Taong may dalawang relasyon
Halimbawa: Nabalitaan ko na namamangka sa dalawang ilog si Henry; may asawa na, may nobya pa.
Namuti ang mata
Kahulugan: Napakahaba ng panahon ng paghihintay
Halimbawa: Namuti na ang mata ni Aling Nena sa paghihintay sa pag-uwi ng kanyang anak mula sa ibang bansa.
Naniningalang-pugad
Kahulugan: Nangliligaw o nanunuyo sa isang tao
Halimbawa: Si Jake ay naniningalang-pugad kay Sarah kaya madalas siyang magbigay ng bulaklak at regalo sa kanya.
Natuka ng ahas
Kahulugan: Nawalan ng kakayahang magsalita sa gulat o kaba
Halimbawa: Nang makita ni Karen ang kanyang idolo, natuka siya ng ahas at hindi na siya nakapagsalita.
Ningas-kugon
Kahulugan: Mabilis magsimula pero madali ring sumuko
Halimbawa: Maraming proyekto si Juan pero dahil ningas-kugon siya, wala ni isa ang natapos niya.
Pag-iisang dibdib
Kahulugan: Pag-aasawa o pagkakasal
Halimbawa: Sa susunod na buwan, magkakaroon ng pag-iisang dibdib sina Ana at Mark.
Pagkagat ng dilim
Kahulugan: Takipsilim o paglubog ng araw
Halimbawa: Nagtatakbuhan ang mga bata pauwi sa kanilang mga bahay pagkagat ng dilim.
Pagputi ng uwak
Kahulugan: Hindi mangyayari o hindi kapani-paniwala
Halimbawa: Pagputi ng uwak bago pa ako magturok ng droga sa katawan ko.
Panakip butas
Kahulugan: Isang taong ginagamit upang punan ang kulang o kawalan ng iba
Halimbawa: Hindi na nagtagal ang relasyon ni Jane at Ruel dahil nalaman ni Jane na panakip butas lang pala siya.
Panis ang laway
Kahulugan: Hindi makapagsalita o walang masabi
Halimbawa: Nang tanungin ko siya tungkol sa kanyang palagay sa pulitika, napapanis ang laway niya at hindi makapagsalita.
Pantay ang mga paa
Kahulugan: Pumanaw na o namatay
Halimbawa: Pantay na ang mga paa ni Lolo Pedro kaya nalulungkot ang buong pamilya.
Parang aso’t pusa
Kahulugan: Madalas mag-away o magtalo
Halimbawa: Parang aso’t pusa ang magkapatid na sina Mona at Rona dahil sa kanilang pagkakaiba ng pananaw.
Parang kiti-kiti
Kahulugan: Hindi mapakali o palaging malikot
Halimbawa: Parang kiti-kiti si Timmy; hindi siya mapakali sa kanyang upuan at laging lumilipat-lipat ng pwesto.
Parehong kaliwa ang paa
Kahulugan: Mahirap sumayaw
Halimbawa: Hindi ko talaga kayang sumali sa sayaw dahil parehong kaliwa ang paa ko.
Patabaing baboy
Kahulugan: Tamad na tao
Halimbawa: Ayaw kong maging katrabaho si Edgar dahil isa siyang patabaing baboy.
Patay-gutom
Kahulugan: Sobrang matakaw
Halimbawa: Natawa ang lahat nang sabihan si Liza na patay-gutom sa kanyang pagkain.
Pinagbubuhatan ng kamay
Kahulugan: Sinasaktan o pinapalo
Halimbawa: Nalungkot ako nang malaman kong pinagbubuhatan ng kamay ni Pedro ang kanyang asawa.
Pulot-gata
Kahulugan: Pagtatalik pagkatapos ng kasal
Halimbawa: Tinanong ni Ina kung saan gaganapin ang pulot-gata ng bagong kasal.
Pusong mamon
Kahulugan: Madaling masaktan
Halimbawa: Madali umiyak si Maria dahil pusong mamon siya.
Pusong-bakal
Kahulugan: Walang awa o patawad
Halimbawa: Hindi niya pinatawad ang kaibigan niya dahil pusong-bakal siya.
Putok sa buho
Kahulugan: Anak na hindi sa kasal
Halimbawa: Hindi maiwasang pag-usapan ng mga kapitbahay ang putok sa buho ni Aling Nena.
Saling-pusa
Kahulugan: Kasali na pansamantala
Halimbawa: Hindi pa siya qualified na sumali sa grupo, kaya saling-pusa muna siya.
Samaing palad
Kahulugan: Taong palaging malas
Halimbawa: Lagi na lang siyang nakakaranas ng kamalasan, kaya inaakala ng iba na siya ay samaing palad.
Sampay-bakod
Kahulugan: Hindi totoo ang sinasabi
Halimbawa: Ingat ka sa pagsasalita kay Lily, sampay-bakod ang ugali niya.
Sampid-bakod
Kahulugan: Nakikisama o nakikihalubilo
Halimbawa: Si Ben ay sampid-bakod sa mga kaibigan niyang mayayaman.
Sanga-sangang dila
Kahulugan: Taong sinungaling
Halimbawa: Hindi mo dapat paniwalaan si Mark, sanga-sangang dila iyan.
Sariling pugad
Kahulugan: Tahanan ng isang tao
Halimbawa: Umuwi ka na sa sariling pugad mo at wag nang makialam sa buhay ng iba.
Sariwa sa alaala
Kahulugan: Hindi malilimutang karanasan
Halimbawa: Sariwa pa sa aking alaala ang araw na nagkita kami ni James sa Paris.
Sira ang tuktok
Kahulugan: Hindi matino ang pag-iisip
Halimbawa: Lagi na lang siyang nagsasabi ng kalokohan dahil sira ang tuktok niya.
Sukat ang bulsa
Kahulugan: Marunong humawak ng pera
Halimbawa: Maayos ang negosyo ni Tony dahil sukat ang bulsa niya sa paghawak ng salapi.
Sukat ang bulsa
Kahulugan: Marunong humawak ng pera
Halimbawa: Maayos ang negosyo ni Tony dahil sukat ang bulsa niya sa paghawak ng salapi.
Takaw-tulog
Kahulugan: Mahilig matulog
Halimbawa: Kahirapan ang kinabukasang sasapitin ng taong takaw-tulog.
Talusaling
Kahulugan: Madaling masaktan
Halimbawa: Mag-ingat sa pagsasalita tungkol kay Lara, talusaling siya.
Talusira
Kahulugan: Madaling magbago
Halimbawa: Mahirap intindihin si Rina, talusira kasi ang kanyang mga desisyon.
Tatlo ang mata
Kahulugan: Mapansin ang mali ng iba
Halimbawa: Ingat ka sa pagsasalita kay Anna, tatlo ang mata niyan at baka makita ang mali mo.
Tawang-aso
Kahulugan: Mapangmata, nangmamaliit
Halimbawa: Napikon si Lito sa tawang-aso ni Juan nang pinagtawanan ang kanyang sapatos.
Tengang kawali
Kahulugan: Ayaw makinig sa sinasabi ng iba
Halimbawa: Hindi nakikinig sa payo si Carlos, tengang kawali kasi siya.
Tinik sa lalamunan
Kahulugan: Sagabal sa layunin
Halimbawa: Si Mark ay tinik sa lalamunan ni Bobby dahil sa kanilang kompetisyon sa trabaho.
Tulak ng bibig
Kahulugan: Hindi sinsero ang sinasabi
Halimbawa: Huwag ka makinig sa kanya, tulak ng bibig lang ang mga pangako niya.
Umaalon ang dibdib
Kahulugan: Kabado o kinakabahan
Halimbawa: Umaalon ang dibdib ko sa tuwing tatawagin ako ni Sir para mag-report sa klase.
Utak-biya
Kahulugan: Walang alam
Halimbawa: Hindi nakakaintindi ng leksyon si Ben, lagi kasi siyang tinatawag na utak-biya.
Utang na loob
Kahulugan: Malaking pasasalamat
Halimbawa: Utang na loob ko sa kanya ang pagtulong niya sa aking pag-aaral.
Walang bahid
Kahulugan: Walang pagkakamali
Halimbawa: Mahirap pabagsakin si Liza dahil walang bahid ang kanyang reputasyon.
Konklusyon
Sa pagtatapos ng ating paglalakbay sa mundo ng sawikain, ating natuklasan na ang mga kasabihang ito ay hindi lamang simpleng salita, kundi mga pahayag na may malalim na kahulugan, nagpapakita ng karunungan at kultura ng mga Pilipino.
Ang sawikain ay matalinhaga, maikli, madaling tandaan, at naglalaman ng mga aral na makabuluhan para sa ating buhay.
Ang pag-aaral at paggamit ng sawikain ay nagpapatunay na ang wika ay hindi lamang isang paraan ng komunikasyon, kundi isang salamin ng ating pagkakakilanlan at pagpapahalaga bilang Pilipino.
Sa pamamagitan ng sawikain, ating napagtanto na ang ating kultura ay mayaman sa kaisipan, damdamin, at pananaw na sumusuporta sa ating paglago bilang isang bansa.